IGJ Verbeterdoel Ondervoeding

In de basisset Medisch Specialistische Zorg is optimale screening en behandeling voor, tijdens en na klinische opname opgenomen als verbeterdoel Ondervoeding vanaf 2023. Tot en met 2020 waren er kwaliteitsindicatoren ondervoeding opgenomen in de basisset MSZ. Voor meer informatie over de periode tot en met 2021, zie archief op deze pagina. Sinds het wegvallen van de kwaliteitsindicatoren ondervoeding in 2021 heeft het Kenniscentrum Ondervoeding gepleit voor het opnemen van een verbeterdoel Ondervoeding in de basisset MSZ en dit samen met FMS, V&VN en IGJ ontwikkeld.

Dit verbeterdoel heeft als doel om ondervoeding tijdig te herkennen en te behandelen voor, tijdens en na klinische opname. Dit geldt zowel voor opname, bijvoorbeeld door poliklinisch te screenen bij hoog risico groepen, als tijdens en na klinische opname. Zo kan ondervoeding of verdere achteruitgang van de voedingstoestand tijdens opname worden voorkomen en tijdig worden behandeld waarbij, indien geïndiceerd, zorg wordt overgedragen voor het voortzetten van de behandeling na ontslag. Het is hierbij duidelijk wat de verantwoordelijkheden zijn van de betrokken zorgprofessionals en/of organisaties voor, tijdens en na de opname in de instelling.

Vind hier de toelichting van IGJ en de basisset medisch specialistische zorg 2025. Het verbeterdoel Ondervoeding is te vinden in de pdf Verbeterdoelen MSZ 2025 voor ziekenhuizen en particuliere klinieken op blz 13 t/m 15. Ten opzichte van 2023 is reflectie op multidisciplinaire samenwerking tussen de zorgprofessionals toegevoegd aan het Verbeterdoel Ondervoeding 2025.

Rapportage resultaten Verbeterdoel Ondervoeding

Toelichting
In het rapport ‘Verbeterdoelen in beeld 2024-ziekenhuizen‘ (oktober 2025) geeft de Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd (IGJ) een overzicht van de resultaten over 2024 van de Verbeterdoelen medisch specialistische zorg, waaronder het Verbeterdoel ondervoeding. In dit rapport gaat IGJ in op het verbeterdoel ondervoeding zelf,  het globale beeld uit de gerapporteerde activiteiten en resultaten, goede voorbeelden en wat nog beter moet.
Het Kenniscentrum Ondervoeding heeft zomer 2025 via V&VN de gegevens ontvangen en heeft de bevindingen gebundeld.
Ook in 2023 verscheen het rapport ‘Verbeterdoelen in beeld’ van IGJ met een overzicht van de resultaten over 2023, waaronder het Verbeterdoel ondervoeding. Dit was de eerste rapportage over dit verbeterdoel.

Verbeterdoel ondervoeding 2024
Van 80 ziekenhuizen/ZBC’s hebben 69 gegevens over het verbeterdoel ondervoeding aangeleverd. Hiervan maken 55 ziekenhuizen in hun rapportage melding van kinderen of kindzorg.
Van de rapporterende ziekenhuizen geven 14 ziekenhuizen in 2024 zich score groen, 54 score oranje en 1 ziekenhuis score rood.

Op basis van alle gerapporteerde ontwikkelingen en resultaten heeft het Kenniscentrum Ondervoeding een aantal stappen/fasen onderscheiden die behulpzaam zijn bij het werken aan het Verbeterdoel Ondervoeding. De IGJ heeft dit overzicht opgenomen in de rapportage over 2024. Over 2025 wordt extra aandacht gevraagd voor de afspraken die zijn gemaakt over multidisciplinaire samenwerking. Dit betekent dat het duidelijk is wat de verantwoordelijkheden zijn van de betrokken zorgprofessionals en/ of organisaties voor, tijdens en na de opname in de instelling.

Algemene conclusie

  • Veel ziekenhuizen hebben data aangeleverd over het Verbeterdoel Ondervoeding. Naast dat de data een wisselend beeld geven is er in vergelijking met 2023 nauwelijks vooruitgang te constateren. Ziekenhuizen wijten dat voor een deel aan externe omstandigheden (zoals ICT).
  • Tegelijkertijd is het op basis van de aangeleverde data lastig om te weten/begrijpen waar ziekenhuizen mee bezig zijn. Ziekenhuizen geven vaak een procesbeschrijving over screenen en behandelen, het is niet duidelijk wat het oplevert.
  • De overdracht van patiënten naar een andere zorgvoorziening /eerstelijn verloopt niet gestandaardiseerd en de verantwoordelijkheidsverdeling is niet altijd duidelijk.
  • Het aandachtspunt dat voor 2025 is opgenomen om het verbeterdoel multidisciplinair te organiseren verdient aandacht
  • Het is niet duidelijk of een ziekenhuis dat groen scoort het daadwerkelijk beter doet in vergelijking met een ‘oranje ziekenhuis.
  • De aangeleverde data geven een globaal beeld van de stand van zaken in ziekenhuizen/ZBC’s maar of daadwerkelijk de essentie van het verbeterdoel ondervoeding is gerealiseerd, is lastig te beoordelen. Deels heeft dit te maken met de manier van uitvragen en de mogelijkheid om tot in detailzaken te beschrijven. Ziekenhuizen die zich beperken tot screening geven bijv. niet de indruk dat zij vinden dat er meer moet gebeuren.

Intentie verbeterdoel
De uitvoering van het verbeterdoel ondervoeding kent (in ieder geval) de volgende stappen/fasen:

  1. Screenen van (alle) patiënten, incl. kinderen, bij opname en o.b.v. de uitslag vervolgstappen nemen (extra eiwitrijke tussentijdse verstrekkingen, monitoring intake en verwijzing (via order) naar de diëtist die een zo optimaal mogelijk behandelplan in samenspraak met de patiënt (en naasten) opstelt en inzet.
  2. Uitbreiding van punt 1. naar (relevante) poliklinieken.
  3. Zorgen voor een adequate overdracht naar een woonvoorziening of de eerstelijn (huisarts, verpleging en/of eerstelijns diëtist).
  4. Instellen van een multidisciplinaire werkgroep/voedingscommissie die verantwoordelijk is voor het maken van afspraken in de organisatie zoals het benoemen van aandachtsvelders, het vastleggen in protocollen (incl. onderhouden) en beleid, communicatie, en het plannen en uitvoeren van acties.
  5. Het monitoren van resultaten via een dashboard en regelmatig bespreken in de lijn waarbij ondervoedingszorg vanzelfsprekend deel uitmaakt van goede zorg.
  6. Planmatig en continu verbeteren en borgen van de resultaten via PDCA-cyclus, inpassen in het duurzaam voedingsconcept, en het kwaliteitssysteem van het ziekenhuis (via o.a. interne audits, VIM-meldingen, (bij-)scholing voor (nieuwe) medewerkers, patiënttevredenheidsonderzoek.

 

Goede voorbeelden

Om instellingen te ondersteunen bij de implementatie van het verbeterdoel verzamelt het Kenniscentrum Ondervoeding goede voorbeelden van zorg rondom ondervoeding. Onderstaande goede voorbeelden kunnen andere instellingen inspireren tot verbeteracties. Deze lijst is niet statisch; regelmatig zullen nieuwe voorbeelden toegevoegd worden.

De goede voorbeelden zijn ingedeeld per thema, namelijk:  screenen voor en tijdens opname / taken en verantwoordelijkheden / behandeling en voedingsconcept / continuïteit van zorg / eigen regie patiënt.

Het Kenniscentrum Ondervoeding en de Alliantie Voeding in de Zorg hebben in juni 2023 een korte vragenlijst uitgezet. Dit geeft een beeld of ziekenhuizen het verbeterdoel Ondervoeding oppakken en overgaan tot verbeteracties. Ook haalden we knelpunten en vragen op. Lees hier de uitkomsten van de vragenlijst.

Screenen voor en tijdens opname

Taken en verantwoordelijkheden

Behandeling en voedingsconcept

Continuïteit van zorg

Eigen regie patiënt

Veel ziekenhuizen zijn al actief met de screening op en behandeling van ondervoeding vanuit de eerdere indicatoren ondervoeding van de IGJ. In veel epd systemen is het screenen reeds ingebouwd en te monitoren. Ook deze tools mogen gebruikt worden om aan te tonen hoe de zorg voor ondervoede patiënten is georganiseerd in de instelling. Met dit verbeterdoel nodigt de IGJ de instellingen uit om hierop door te gaan en te blijven verbeteren op dit thema door de pdca-cylus toe te passen.

Heeft u vragen over deze website, dan kunt u mailen naar info@kenniscentrumondervoeding.nl of vul het contactformulier in.

Heeft u inhoudelijke vragen over het goede voorbeeld, dan verwijzen we u naar de instelling waar deze werkwijze wordt toegepast. Zie hiervoor de contactgegevens op de pagina van het goede voorbeeld.

Archief

Hierin is informatie te vinden over de indicatoren ondervoeding tot 2021. In het archief is o.a. te vinden:

  • Factsheets met resultaten op de kwaliteitsindicator ondervoeding van de jaren 2018, 2019 en 2020
  • Artikel: Eiwitinname van 339.720 ondervoede patiënten opgenomen in Nederlandse ziekenhuizen
  • Inzicht in de indicator: een verkenning (’20) van positieve factoren/ knelpunten voor het behalen van een adequate eiwitinname tijdens ziekenhuisopname.

Goede voorbeelden zijn verzameld in samenwerking met:

Alliantie Voeding in de zorg

Goede Zorg Proef Je

Wil jij jouw goede voorbeeld op deze website delen met de andere ziekenhuizen?

Vul het format in. Tips bij het invullen:

  • Beschrijf de titel kort en krachtig. Lever ook een logo of afbeelding aan.
  • Zorg dat de tekst duidelijk is voor de lezer. Wat is er precies gedaan of veranderd?
  • Help andere ziekenhuizen zo goed mogelijk op weg door praktische hulpmiddelen te delen. Denk aan stroomschema, protocol, werkafspraken, folder enz.
  • Gebruik geen afkortingen of vakjargon. Zorg dat het duidelijk is voor verschillende zorgverlener.

Verstuur het ingevulde format naar info@kenniscentrumondervoeding.nl

En wie weet vind je jouw ziekenhuis hier als goed voorbeeld terug!

Meer informatie

Om ziekenhuizen en particuliere klinieken te helpen bij het werken met verbeterdoelen heeft de IGJ dit schema gemaakt.

Meer informatie over de basisset, verbeterdoelen en het aanleveren van gegevens vindt u op de website van de IGJ.

In het rapport ‘Verbeterdoelen in beeld’ geeft IGJ een overzicht van de resultaten over 2023 van de Verbeterdoelen medisch specialistische zorg, waaronder het Verbeterdoel ondervoeding

Bij vragen over de aanlevering van het verbeterdoel bij de IGJ, verwijzen we u naar de website van de IGJ.